گروه بین‌الملل مشرق – سفر هیئت پارلمانی اروپا به ایران مقدمه‌ای بر گسترش روابط دیپلماتیک جمهوری اسلامی و اتحادیه اروپا شده است و هیئت‌های پارلمانی کشورهای اروپایی برای سفر به ایران اعلام آمادگی‌ کرده‌اند که تاکنون سفر هیئت ایتالیایی و انگلیسی به تهران قطعی شده است.

اما سفر هیئت اروپایی با حاشیه‌هایی پررنگ‌تر از متن همراه بود که همچنان نیز در محافل مختلف به آن‌ها پرداخته می‌شود. از دیدار با برخی چهره‌های مسئله‌دار تا بی‌احترامی به میزبان و شخصیت‌های بلندپایه جمهوری اسلامی ایران همچون آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، همگی تردیدهایی را نسبت به این رفت‌وآمدهای دیپلماتیک برانگیخت. بسیاری، از پیش‌شرط‌های هیئت اروپایی برای سفر به ایران گفتند که خانم "تاریا کرونبرگ" رئیس این هیئت پس از بازگشت از تهران در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی وجود هرگونه پیش شرطی را برای سفر به ایران رد کرد و برخی نیز از ناهماهنگی نهادهای مسؤول – مجلس شورای اسلامی، وزارت امور خارجه و وزارت اطلاعات – گلایه کردند که هیچ‌یک از برنامه‌های مسافران اروپایی اطلاع کامل نداشتند.

ماتئوس پیسکورسکی

درباره اقدامات هیئت اروپایی در تهران از دکتر ماتئوس پیسکورسکی (Mateusz Piskorski) نماینده سابق پارلمان لهستان و مدیر مرکز بررسی‌های ژئوپلتیک اروپا، چرایی اقدامات هیئت اروپایی را جویا شدیم. وی از جمله سیاست‌مداران نزدیک به "ولادیمیر پوتین" رئیس‌جمهور روسیه است که به دلیل مواضع ضدآمریکایی‌اش در پارلمان لهستان، از ادامه حضور او به عنوان نماینده پارلمان جلوگیری شد. به اعتقاد دکتر پیسکورسکی، نمایندگانی که به ایران سفر کردند همگی مخالفان نظام سیاسی ایران هستند و طبیعی است که به نمایندگان مخالف حکومت ایران ادای احترام کنند.

مشرق: آقای پیسکورسکی، با توجه به سابقه پارلمانی شما در اروپا، تحرکات هیئت اروپایی چقدر در عرف دیپلماتیک قابل توجیه است و تحلیل شما از این اقدامات چیست؟

دکتر پیسکورسکی: اقدام اعضای پارلمان اروپا در بی‌احترامی به میزبانان ایرانی‌شان در سفر به جمهوری اسلامی از چند بُعد، قابل تحلیل است. اولاً این هیئت با انتقادها و مخالفت‌های شدید احزاب جناح راست در پارلمان اروپا، بروکسل را ترک کرده بود. اعضای حزب ملت‌های اروپا، محافظه‌کارها و اصلاح‌طلب‌های اروپا، همگی سفر خود را به تهران لغو و حتی از اعضای هیئت پارلمانی که در قالب این گروه دوجانبه قصد سفر به تهران را داشتند انتقاد کردند. محافظه‌کارهای انگلیس از جمله منتقدان این هیئت بودند و این یعنی برخی دایره‌های سیاسی در اتحادیه اروپا مخالف هرگونه گفت‌وگو با ایران هستند. 

دیدار مخفیانه هیئت اروپایی با مجرمان امنیتی در سفارت یونان در تهران

بعد دوم مسأله این‌که ساختار هیئت پارلمان اروپا متشکل از اعضای جناح چپ بود و به این ترتیب یقیناً موضوعاتی مثل برداشت سیاسی از حقوق بشر جای مسائل واقع‌گرایانه سیاسی را می‌گرفت که باید هر چه سریع‌تر برطرف می‌شدند.

مشرق: درباره سوابق و جناح‌بندی اعضای این هیئت که به ایران آمدند توضیح دهید که چه نمایندگانی و با چه گرایش‌های سیاسی حضور داشتند؟

پیسکورسکی: ضد امپریالیست‌ترین حزب سیاسی حاضر در هیئت، جناح چپ آلمان به نمایندگی «کورنیلیا ارنست» (Cornelia Ernst) بود. 

کورنیلیا ارنست

ارنست بر نقش حقوق بشر در روابط اروپا با ایران تأکید و اشاره کرده تا زمانی که ایران به حقوق بشر و احترام به زنان طبق برداشت غربی اروپایی پایبند نباشد، به هیچ وجه امکان همکاری بین دو طرف وجود ندارد. این یعنی تنها یک دکترین واحد جهانی درباره حقوق بشر وجود دارد و سنت‌های ملی، فرهنگی و دینی کشورها و تمدن‌های مختلف در این میان هیچ اهمیتی ندارد.

ماریچه شخاکه مشاور سابق سفارت آمریکا در هلند و عضو مرکز اسناد حقوق بشر ایران

ماریچه شخاکه (Marietje Schaake) نماینده حزب فوق لیبرال دموکرات 66 هلند، مشاور سابق سفارت آمریکا در هلند و عضو هیئت رئیسه بنیاد آمریکای نوین (New American Foundation) است. سمت جالب‌تر وی عضویت در مرکز اسناد حقوق بشر ایران است؛ مؤسسه ضدایرانی تحت حمایت مالی وزارت خارجه آمریکا.

جوزف ویدن‌هولزر 

جوزف ویدن‌هولزر (Josef Weidenholzer) نماینده حزب سوسیال‌دموکرات اتریش، سیاست‌مدار نسبتاً بی‌تجربه‌ای است که بیش‌تر به عنوان استاد علوم اجتماعی شناخته شده است اما باید اعتراف کنم که وی تنها عضو هیئت پارلمان اروپا بود که جرأت پیدا کرد درباره ضرورت احترام به سنت‌های ایرانی چند کلمه صحبت کند و بعد به سراغ مسئله به اصطلاح حقوق بشر برود.

تاریا کرونبرگ رئیس فنلاندی هیئت پارلمانی اروپا

تاریا کرونبرگ (Tarja Cronberg) رئیس فنلاندی هیئت پارلمان اروپا و نماینده حزب سبز، تجارب بسیار زیادی در مسئله منع گسترش و خلع سلاح‌های هسته‌ای دارد. وی پیشنهاد داد برای تقویت گفت‌وگوها بین اتحادیه اروپا و ایران، این اتحادیه سفارتی در تهران تأسیس کند؛ با این حال، او هم تحت تأثیر وابستگی‌های سیاسی خود مجبور شد از گفتمان غالب پیروی کند. "ایزابل دورانت" نماینده حزب سبز اکولو در بلژیک هم همین مشکل را داشت.

بنابراین می‌توانیم بگوییم هیئت پارلمان اروپا متشکل از نماینده‌های احزابی بود که با ایران و نظام سیاسی این کشور مخالف هستند. نتیجه هم واضح است: ادای احترام به نمایندگان مخالفان ضدحکومتی در ایران و اهدای جایزه ساخاروف که از پارسال برای آن برنامه‌ریزی شده بود، برای این هیئت مهم‌تر از موضوع رسمی مذاکرات بود.

بُعد سوم مسئله نیز این‌که سنت مقاوت ایران مورد احترام آن دسته از سیاستمداران اروپایی است که به جنبش‌های سنت‌گرا و ضد نظام حاکم بین‌المللی معتقد هستند. برخی میانه‌روها و لیبرال‌های ایرانی ظاهراً تصور می‌کردند می‌توانند مورد تأیید احزاب سیاسی غالب در اروپا قرار بگیرند که این تصور کاملاً اشتباه و غیر واقع‌گرایانه است.

اگر می‌خواهیم به راه‌حلی سازنده برای تقویت گفت‌وگوهای واقعی بین تهران و بروکسل برسیم، باید به سراغ سیاستمدارانی برویم که بی‌طرف و حتی علاقه‌مند هستند ایران را به عنوان تمدن مستقلی بشناسند که نباید تسلیم امپریالیسم فرهنگی و سیاسی غرب شود. اعضای بسیاری در پارلمان اروپا این دیدگاه را دارند؛ اما متأسفانه عضو گروه دوجانبه نیستند، بلکه لیبرال‌ها و چپ‌گرایان هستند که این گروه را اداره می‌کنند.

راه‌حل دیگری که می‌توان در پیش گرفت، تشکیل گروه مستقلی به نام «دوستان ایران» است؛ اما این راه‌حل بعد از انتخابات ماه مه پارلمان اروپا آسان‌تر می‌نماید. نتیجه سفر هیئت پارلمان اروپا به تهران را می‌توان این‌گونه خلاصه کرد: ایران تنها در صورتی مورد احترام خواهد بود که نظام سیاسی منحصر به فرد و میراث فرهنگی خود را حفظ کند. ایران به عنوان صرفاً یک کشور لیبرال دیگر، انگیزه‌ای برای همکاری به کشورهای دیگر نمی‌دهد، بلکه به دست‌نشانده سیاستمداران غربی تبدیل خواهد شد.